Rodzina zastępcza to forma opieki nad małoletnim dzieckiem, którego biologiczni rodzice są nieznani albo pozbawieni władzy rodzicielskiej lub którym ją ograniczono. Nie można ustanowić rodziny zastępczej dla dziecka, którego przynajmniej jeden z rodziców ma pełnię władzy rodzicielskiej.
Rodzina zastępcza oraz rodzinny dom dziecka ma obowiązek zapewnić dziecku całodobową opiekę i wychowanie, w szczególności:
- traktować dziecko w sposób sprzyjający poczuciu godności i wartości osobowej,
- zapewnić dostęp do przysługujących świadczeń zdrowotnych,
- zapewnić kształcenie, wyrównywanie braków rozwojowych i szkolnych,
- zapewnić rozwój uzdolnień i zainteresowań,
- zaspokajać potrzeby emocjonalne, bytowe, rozwojowe, społeczne oraz religijne,
- zapewnić ochronę przed arbitralną lub bezprawną ingerencją w życie prywatne dziecka,
- umożliwiać kontakt z rodzicami i innymi osobami bliskimi, chyba że sąd postanowi inaczej.
Wyróżnia się następujący podział rodzin zastępczych:
- Rodzina zastępcza spokrewniona
Rodzinę tego typu mogą tworzyć małżonkowie lub osoba, niepozostająca w związku małżeńskim będąca wstępnym dla dziecka lub jego rodzeństwem. Linię krewnych obok rodzeństwa tworzą w tym wypadku dziadkowie, ewentualnie pradziadkowie. Ustanawia ją sąd rodzinny w wypadku śmierci rodziców, ich niewydolności wychowawczej czy innych problemów, których skutki niekorzystnie odbijają się na dziecku.
- Rodzina zastępcza niezawodowa
Mogą ją tworzyć dla dziecka pozostali krewni np. ciocie, czy wujkowie oraz osoby niespokrewnione. Kandydaci są zobowiązani do odbycia szkolenia. W przypadku rodziny niezawodowej co najmniej jedna osoba tworząca te rodzinę musi posiadać stałe źródło dochodów.
- Rodzina zastępcza zawodowa
Zawodowe rodziny zastępcze to rodziny, które z tytułu wykonywanej pracy otrzymują wynagrodzenie. Opiekują się dziećmi, najczęściej we własnych mieszkaniach czy domach. Rodziną zawodową najczęściej bywa małżeństwo, chociaż np. przy krótkotrwałej formie opieki jaką jest rodzinne pogotowie lub przy mniejszej liczbie dzieci, pełnią tę funkcję również osoby samotne. W przypadku małżeństwa wynagrodzenie otrzymuje jedna osoba, która deklaruje podpisanie umowy o pracę. Druga osoba zobowiązuje się do świadczenia pomocy w opiece nad dziećmi na warunkach wolontariatu (czyli nieodpłatnie).
Rodzina zastępcza zawodowa może pełnić funkcje pogotowia rodzinnego lub podjąć się specjalistycznej opieki nad dziećmi.
Rodzinne pogotowie opiekuńcze
Rodzinne pogotowie zajmuje się opieką krótkoterminową wynikającą z nagłych okoliczności. Trafiają tu dzieci maksymalnie na okres 4 miesięcy, w różnym wieku, często noworodki i niemowlaki. W szczególnych przypadkach okres ten może zostać przedłużony do 8 miesięcy lub dłużej. Pogotowia przyjmują dzieci zarówno na podstawie orzeczenia sądu, jak i po doprowadzeniu przez Policję lub Straż Graniczną lub po „interwencyjnym” odebraniu dziecka przez pracownika socjalnego w trybie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.
Ta forma opieki jest forma interwencyjną i stanowi etap przejścia do innej formy pieczy.
Rodzinne pogotowie może zajmować się równocześnie trójką dzieci.
Specjalistyczna rodzina zastępcza
Rodzina specjalistyczna jest przeznaczona dla dzieci wymagających dodatkowej opieki czy pielęgnacji. Trafiają tu dzieci z problemami rozwojowymi, zdrowotnymi, z dysfunkcjami, niedostosowane społecznie jak również małoletnie matki ze swoimi dziećmi. Równocześnie można umieścić w rodzinie specjalistycznej do 3. Dzieci. Rodziny takie specjalizują się w opiece nad dziećmi z podobną grupą dysfunkcji czy jednym rodzajem problemów np. dziećmi niepełnosprawnymi lub dziećmi niedostosowanymi społecznie.
Na pokrycie podstawowych wydatków związanych ze sprawowaniem opieki nad dzieckiem, rodzice zastępczy otrzymują świadczenie na pokrycie kosztów utrzymania w minimalnej wysokości 660 zł miesięcznie (rodziny spokrewnione) i 1000 zł (rodziny niespokrewnione). W szczególnych przypadkach (np. niepełnosprawność) świadczenie to jest powiększane o dodatek. Rodziny zastępcze mogą też otrzymać świadczenia związane z częściowym pokryciem wydatków związanych z przyjęciem dziecka. Niezależnie od świadczeń rodziny zawodowe otrzymują stałe, miesięczne wynagrodzenie, nie związane z liczbą dzieci pozostających pod ich opieką.
Rodziny zastępcze pozostają pod opieką koordynatora wyznaczonego przez organizatora pieczy zastępczej, którym na terenie naszego powiatu jest Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Wolsztynie.
RODZINNY DOM DZIECKA
Rodzinne domy dziecka to placówki opiekuńczo – wychowawcze typu rodzinnego. W rodzinnym domu dziecka wychowuje się na ogół od 4 do 8 dzieci, nie licząc dzieci biologicznych rodziców prowadzących rodzinny dom. Rodzinne domy dziecka są zarazem rodziną i instytucją. Rodzinny dom może być prowadzony w prywatnym mieszkaniu lub domu rodziny lub w nieruchomości, która jest własnością powiatu lub organu prowadzącego. Rodzinny dom dziecka musi mieć dyrektora oraz prowadzić księgowość. Jest poddawany kontroli jak każda instytucja, a równocześnie ma za zadanie stwarzanie atmosfery, która sprzyja poczuciu bezpieczeństwa, stabilizacji i prawidłowemu rozwojowi dzieci. Rodzinne domy dziecka mogą mieć charakter publiczny lub niepubliczny, w zależności od organu prowadzącego.
Przepisy o rodzinie zastępczej zawarte są w ustawie z dnia 9 czerwca 2011
o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej
